In de wereld van architectuur en bouw is circulariteit een steeds belangrijker thema. Maar hoe pak je dat aan in de praktijk? We spraken met Maarten Nieuwenhuize van MN Architecten over zijn visie op circulair bouwen, de uitdagingen en kansen, en hoe hij circulariteit integreert in zijn ontwerpen.
Nieuwenhuize: “Bij circulair bouwen zien we een gebouw als een tijdelijk depot van materialen. Dat betekent dat we materialen hergebruiken en nieuwe materialen zo ontwerpen dat ze later eenvoudig gedemonteerd en hergebruikt kunnen worden. We willen zoveel mogelijk waarde behouden, ook aan het einde van de levensduur van een gebouw. Als kind was ik al fan van LEGO. Eigenlijk wil ik gebouwen nog steeds zo maken: met allemaal dezelfde elementjes die je steeds opnieuw kunt inzetten.”
Nieuwenhuize: “Als een opdrachtgever er niet over begint, brengen wij het zelf ter sprake tijdens het vooronderzoek. Als er interesse is, gaan we samen met de opdrachtgever, aannemer en adviseurs op zoek naar de materialen die nodig zijn voor het ontwerp. We stellen een ‘oogstlijst’ op: eerst bedenken we wat we nodig hebben en daarna kijken we welke materialen daarvoor beschikbaar zijn. Tegelijkertijd draaien we het proces ook om: we kijken welke materialen beschikbaar zijn en passen ons ontwerp daarop aan. In de detaillering houden we ruimte voor flexibiliteit, zodat we altijd nog kunnen schakelen naar alternatieve materialen.”
De grootste obstakels? Onze wegwerpcultuur en de marktwerking die dat in stand houdt… Als materiaal geen waarde heeft, gaan we er slordig mee om.
Nieuwenhuize: “De grootste obstakels? Onze wegwerpcultuur en de marktwerking die dat in stand houdt. Daarnaast zijn materiaalkosten veel te laag in verhouding tot arbeidskosten. Dat komt doordat de echte milieukosten van materialen niet worden meegerekend. Vroeger lag die verhouding heel anders. Materialen waren zo kostbaar dat gebouwen soms volledig werden afgebroken en elders opnieuw werden opgebouwd. Als materiaal geen waarde heeft, gaan we er slordig mee om.”
Nieuwenhuize: “De milieukosten van bouwmaterialen moeten worden doorberekend in de prijs. En als arbeidskosten omlaag gaan, wordt hergebruik automatisch aantrekkelijker. Ook zou de MPG (Milieuprestatie Gebouwen, red.) meer waarde moeten toekennen aan hergebruik en demontabel ontwerpen. Rutger Bregman zegt: ‘Verander de wereld, begin bij de belasting’. Daar ben ik het mee eens. Waarom geen lager btw-tarief op demontabele materialen?”
Nieuwenhuize: “Bij Overhoop was het een voordeel dat het om een renovatie ging. Daardoor golden minder strenge bouwregels dan bij nieuwbouw. Bovendien konden we rekenen op veel vrijwilligers die materialen oogstten uit andere gebouwen: gipsplaten, houten geveldelen, deuren. Zelfs een hardhouten fietsbrug werd gedemonteerd en hergebruikt. Door dit hergebruik en de inzet van vrijwilligers waren de bouwkosten aanzienlijk lager.
Overhoop in Utrecht. Fotografie: Jos Hummelen.
De bouwtekeningen gaven de grote lijnen aan, maar tijdens de uitvoering is er veel aangepast. Gelukkig werkte de gemeente flexibel mee en spraken we vooral over principes waaraan het ontwerp moest voldoen. Dat gaf ons de vrijheid die nodig is bij werken met gebruikte materialen. Het mooie is dat het hergebruik niet alleen een kostenvoordeel had, maar ook echt het ontwerp heeft bepaald. Het gebouw had er heel anders uitgezien als we alleen nieuwe materialen hadden gebruikt.”
Meer weten over dit circulaire renovatieproject? Klik hier.
